Axit béo (axit béo bão hòa - axit béo không bão hòa đa dạng n-6 - axit béo không bão hòa đa dạng n-3)
Axit béo là gì?
Axit béo là thành phần tạo nên lipid. Theo cấu trúc khoa học, các axit béo có thể được phân thành ba loại tùy thuộc vào số lượng liên kết đôi, bao gồm: axit béo bão hòa không có liên kết đôi, axit béo không bão hòa đơn với một liên kết đôi, axit béo không bão hòa đa có chứa hai hoặc nhiều liên kết đôi. Tùy thuộc vào vị trí liên kết đôi, axit béo không bão hòa đa được chia thành hai dạng dạng n-6 (axit béo không bão hòa đa dạng n-6) và dạng n-3 (axit béo không bão hòa đa dạng n-3).
Các axit béo này ở từng loại thực phẩm sẽ có các tỷ lệ khác nhau và vai trò với cơ thể cũng khác nhau. Trong “Hướng dẫn thành phần dinh dưỡng”, có thể tính toán các axit béo bão hòa, axit béo không bão hòa đa dạng n-6, axit béo không bão hòa đa dạng n-3 dựa trên giá trị tiêu chuẩn được chỉ định trong “Tiêu chuẩn ăn uống của người Nhật Bản 2015”.
Axit béo có hiệu quả gì?
(1) Axit béo bão hòa
Axit béo bão hòa có trong nhiều trong các loại dầu thực vật nhiệt đới như dầu dừa, trong chất béo động vật như thịt và các sản phẩm từ sữa,…Cùng với việc là một nguồn năng lượng quan trọng, khi lượng axit béo bão hòa hấp thu quá ít hoặc quá nhiều đều sẽ làm tăng nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến lối sống. Nếu hấp thụ quá ít axit béo bão hòa có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết não. Mặc khác, nếu hấp thụ quá nhiều axit béo bão hòa, có thể dẫn đến bệnh động mạch vành (bệnh liên quan đến mạch máu nuôi dưỡng tim), béo phì, bệnh tiểu đường. Do đó, khi ăn một lượng vừa phải các sản phẩm từ sữa và thịt sẽ ngăn ngừa các bệnh về lối sống.
(2) Axit béo không bão hòa đa
Đây là loại axit béo thiết yếu mà cơ thể không tự tổng hợp được, chúng ta cần phải hấp thụ từ thực phẩm. Axit béo không bão hòa đa chủ yếu chứa trong dầu thực vật và cá. Bởi vì loại axit béo không bão hòa đa có một liên kết đôi nên dễ bị oxy hóa, do đó, chất béo và dầu có chứa axit béo không bão hòa đa dễ bị hỏng.
Hầu hết axit béo không bão hòa đa dạng n-6 được người Nhật hấp thụ là axit linoleic. Axit linoleic là một loại axit béo thiết yếu. Tuy nhiên, cần phải hấp thu lượng vừa phải, khi hấp thu axit linoleic quá nhiều có thể gây ra tình trạng viêm như dị ứng.
Axit linoleic có chứa nhiều trong dầu đậu nành, dầu ngô, dầu cây rum.
Các axit béo không bão hòa đa dạng n-3 bao gồm các loại axit α (alpha) – linolenic có trong dầu ăn,… axit eicosapentaenoic (EPA) và axit docosahexaenoic (DHA) có trong nhiều loại cá. Nếu thiếu axit béo không bão hòa đa dạng n-3, sẽ gây ra tình trạng viêm da. Axit béo không bão hòa đa dạng n-3 có thể ngăn ngừa các bệnh liên quan đến lối sống như giảm chất béo trung tính trong máu, phòng ngừa loạn nhịp tim, ngăn ngừa xơ vữa động mạch, giúp máu lưu thông dễ dàng hơn.
Cân bằng hấp thụ đa dạng các loại thực phẩm
Để duy trì và tăng cường sức khỏe, cần có sự cân bằng hiệu quả tác dụng của các axit béo khác nhau. Để làm được điều đó, cần xem xét tổng lượng lipid hấp thụ phù hợp, duy trì ăn cá khoảng một lần mỗi ngày, nấu ăn bằng dầu thực vật, không hấp thu quá nhiều axit béo bão hòa từ các sản phẩm từ sữa và thịt.
