Có thể bạn chưa biết: mối quan hệ giữa hội chứng suy giảm trí nhớ và bệnh tiểu đường?

Trong Hội nghị thường niên lần thứ 59 của Hiệp hội Tiểu đường Nhật Bản vào năm 2016, người ta đã chỉ ra rằng có 9.5 triệu bệnh nhân tiểu đường, 4.62 triệu bệnh nhân suy giảm trí nhớ ở Nhật Bản và chứng minh có “mối quan hệ nguy hiểm” giữa suy giảm trí nhớ và bệnh tiểu đường. Theo “Nghiên cứu Hisayama-machi” do Đại học Kyushu thực hiện, người ta chỉ ra rằng bệnh nhân tiểu đường cao tuổi có tỷ lệ mắc chứng suy giảm trí nhớ cao. Những người mắc bệnh tiểu đường có nguy cơ mắc các hội chứng suy giảm trí nhớ cao gấp 2~4 lần so với những người không mắc bệnh tiểu đường.

1. Mối quan hệ nguy hiểm giữa hội chứng suy giảm trí nhớ và bệnh tiểu đường

1.1. Nguy cơ mắc bệnh Alzheimer

Bệnh Alzheimer là dạng phổ biến nhất của hội chứng suy giảm trí nhớ, trong đó các tế bào thần kinh trong não bị chết và nguyên nhân gây ra cái chết của các tế bào não hiện đang dần được làm rõ. Có rất nhiều đốm như “mảng lão hóa” trong não của bệnh nhân bị Alzheimer, nó tích lũy “amyloid β” và khi amyloid này càng gia tăng thì các tế bào thần kinh trong não sẽ bị tổn thương.

Gần đây, người ta đã chỉ ra rằng insulin có liên quan đến bệnh Alzheimer bởi thời điểm các tế bào thần kinh não hấp thụ đường sẽ cần hoạt động của insulin. Vì vậy những người mắc bệnh tiểu đường có nhiều khả năng mắc căn bệnh này. Nguồn năng lượng chính của tế bào thần kinh não là từ đường và không sử dụng chất béo. Sự hấp thu đường được thực hiện bởi các tế bào thần kinh đệm bao quanh các tế bào thần kinh. Theo đó, các tế bào này sẽ lấy đường trong máu và chuyển đường đến các tế bào thần kinh. Các tế bào thần kinh thực hiện chức năng chuyển đổi các loại đường nhận được thành năng lượng.

Các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng trong não của những người mắc bệnh Alzheimer thường thiếu hụt insulin hoạt động trên các tế bào thần kinh đệm và do đó các tế bào thần kinh đệm không thể hấp thụ đường trong máu. “Kháng insulin”, trong đó hiệu quả của insulin không tốt, cũng được coi là yếu tố ảnh hưởng đến sự tiến triển của chứng suy giảm trí nhớ.

>> Tin tức hữu ích cho bệnh nhân: Thuốc điều trị bệnh tiểu đường làm giảm sự tiến triển của bệnh Alzheimer

1.2. Nguy cơ mắc chứng suy giảm trí nhớ liên quan đến mạch máu

Ngoài căn bệnh Alzheimer được nhiều người biết đến, một bệnh khác của hội chứng suy giảm trí nhớ là “chứng suy giảm trí nhớ liên quan đến mạch máu”.

Nếu một người mắc bệnh tiểu đường nhưng kiểm soát đường huyết không tốt, nguy cơ mắc chứng suy giảm trí nhớ liên quan đến mạch máu cũng tăng lên. Chứng suy giảm trí nhớ liên quan đến mạch máu khởi phát là do sự suy giảm lưu lượng máu trong não. Nguyên nhân của tình trạng này là do một số tế bào thần kinh trong não bị tổn thương như nhồi máu não (các mạch máu trong não bị tắc nghẽn) và xuất huyết não (các mạch máu trong não bị phá vỡ).

Bệnh mạch máu não xảy ra trong các vi mạch của não, nhưng phần lớn các triệu chứng là nhồi máu lỗ khuyết không triệu chứng và xuất huyết não vi thể không triệu chứng. Do phạm vi của những tổn thương không lớn nên các triệu chứng thường khó xuất hiện và phạm vi tổn thương có thể tăng lên mà người bệnh không nhận thức được.

Ở những người khỏe mạnh trên 40 tuổi, tình trạng nhồi máu lỗ khuyết và xuất huyết não vi thể thường xuất hiện ở 1~2 vùng. Ảnh hưởng nhỏ nếu số lượng vùng xuất hiện các tình trạng này ít, tuy nhiên nếu tình trạng này xuất hiện nhiều, nguy cơ bị suy giảm trí nhớ sẽ tăng lên. Những người mắc bệnh tiểu đường thường dễ bị nhồi máu lỗ khuyết và xuất huyết não khi cao tuổi và có nguy cơ cao phát triển chứng suy giảm trí nhớ do bệnh vi mạch máu não.

>> Có thể bạn quan tâm: “Uống quá nhiều nước ngọt tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường và nhồi máu não“

1.3. Tình trạng tăng đường huyết ở người bệnh tiểu đường có thể làm tổn thương các tế bào thần kinh trong não

Trong “Nghiên cứu Hisayama-machi” được Đại học Kyushu tiến hành ở Hisayama-machi, Fukuoka với mục đích điều tra nguyên nhân và phòng ngừa các bệnh liên quan đến lối sống; khi một người tham gia nghiên cứu bị chết, nhóm nghiên cứu sẽ tiến hành khám nghiệm tử để phân tích nguyên nhân tử vong và điều tra có sự khác biệt như thế nào trong tỷ lệ bị suy giảm trí nhớ sau 20 năm và 30 năm ở những người mắc bệnh tiểu đường tại thời điểm khi trung tuổi và người không bị bệnh tiểu đường.

Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng: hoạt động gen của các tế bào thần kinh trong não là khác nhau giữa những người mắc bệnh Alzheimer khi họ chết và những người không mắc bệnh này. Ở những người không mắc bệnh Alzheimer, hơn một nửa số gen hoạt động tốt, trong khi ở các tế bào thần kinh của những người mắc bệnh Alzheimer, có nhiều gen cản trở hiệu quả của các gen cần thiết cho chức năng của insulin hoạt động.

Một lý do khác khiến những người mắc bệnh tiểu đường có nhiều khả năng mắc bệnh Alzheimer là bệnh tiểu đường sẽ thúc đẩy sự tiến triển của tình trạng xơ vữa động mạch trong não. Nếu tình trạng xơ vữa động mạch tiến triển, nguy cơ phát triển nhồi máu não tăng lên và dễ trở thành chứng suy giảm trí nhớ liên quan đến mạch máu.

Ngoài ra, nếu tình trạng tăng đường huyết sau ăn tiếp tục kéo dài, những yếu tố như stress oxy hóa, bệnh viêm và sản phẩm glycat hóa bền vững trong những chất có hại được tạo ra khi đốt cháy đường…sẽ gây tổn thương tế bào thần kinh não. Ngay cả trong trường hợp bị “rối loạn dung nạp glucose” ở giai đoạn trước khi bị tiểu đường, nguy cơ mắc chứng suy giảm trí nhớ cũng tăng lên.

Một nhóm nghiên cứu tại Đại học Georgetown ở Hoa Kỳ đã tiến hành điều tra sự hấp thu đường trong não trong một thời gian để xem xét sự biến đổi của quá trình này. Theo đó, ở những người không mắc bệnh Alzheimer, sự hấp thu đường không thay đổi nhiều ngay cả khi người ta già đi, nhưng ở những người mắc bệnh Alzheimer, sự hấp thu đường rõ ràng đã giảm đáng kể. Khi lượng đường trong máu tăng cao, hoạt động của insulin trong não trở nên tồi tệ hơn và amyloid β có xu hướng tăng lên.

Có thể thấy sự móc nối chặt chẽ giữa hai vấn đề về hội chứng suy giảm trí nhớ và bệnh tiểu đường. Vậy người tiểu đường nên phòng ngừa hội chứng suy giảm trí nhớ này như thế nào?

2. Phòng ngừa hội chứng suy giảm trí nhớ bằng cách cải thiện kiểm soát đường huyết

Điều đầu tiên bệnh nhân tiểu đường cần làm để phòng ngừa suy giảm trí nhớ là cải thiện kiểm soát đường huyết.

Thử nghiệm DCCT/ EDIC được thực hiện tại Hoa Kỳ và xét nghiệm ACCORD-MIND và ARIC cho bệnh tiểu đường tuýp 2 đã chỉ ra rằng chức năng nhận thức, đặc biệt là chức năng thùy trán sẽ suy giảm nếu giá trị HbA1c tăng cao. Từ đó người ta đưa ra giá trị tiêu chuẩn cần thiết để duy trì chức năng nhận thức tốt là kiểm soát HbA1c<7.0%.

>> Xem thêm video 3 phút học về bệnh tiểu đường: Chỉ số HbA1c

Phương pháp điều trị cơ bản để cải thiện kiểm soát đường huyết là dựa trên chế độ ăn uống và tập luyện, nhưng nếu cần thiết, thuốc điều trị bệnh tiểu đường sẽ được sử dụng để kiểm soát lượng đường trong máu ở phạm vi bình thường. Tình trạng tăng đường huyết sau bữa ăn và lượng đường trong máu biến động đáng kể trong ngày là những nguy cơ gây suy giảm trí nhớ.

Mặt khác, cũng có nguy cơ bệnh nhân tiểu đường bị hạ đường huyết khi điều trị bằng thuốc. Cũng có báo cáo chỉ ra rằng những bệnh nhân bị hạ đường huyết nghiêm trọng dễ bị tổn thương các tế bào thần kinh trong não và nguy cơ phát triển chứng suy giảm trí nhớ cao gấp đôi so với những người không bị hạ đường huyết nặng. Do đó cùng với tăng đường huyết, bệnh nhân tiểu đường cũng phải chú ý đến tình trạng hạ đường huyết.

Hiện nay đã có một số loại thuốc uống điều trị bệnh tiểu đường có hiệu quả ức chế sự tăng đường huyết sau ăn, sự biến động đường huyết và không có nguy cơ gây hạ đường huyết. Ngoài ra, trong các loại insulin, cũng có loại không gây hạ đường huyết khi sử dụng. Nếu bệnh nhân tiểu đường sử dụng tốt các loại thuốc này thì có thể cải thiện kiểm soát đường huyết.

3. Phát hiện sớm và phục hồi các triệu chứng của chứng suy giảm trí nhớ liên quan đến mạch máu

Điều trị sớm và phục hồi các rối loạn mạch máu não có thể làm giảm sự tiến triển của các triệu chứng của chứng suy giảm trí nhớ liên quan đến mạch máu. Bệnh nhân nên nhận biết 5 triệu chứng suy giảm trí nhớ liên quan đến mạch máu ở bệnh nhân dưới đây:

(1) Không thể thực hiện tốt những việc đã từng làm dễ dàng

Khi hoại tử tế bào thần kinh xảy ra trong chất trắng của não, thông tin không thể được truyền theo con đường ngắn nhất vì chất trắng là con đường truyền thông tin trong não.

(2) Hay quên

Trong giai đoạn đầu bệnh, người bệnh vẫn có thể ghi nhớ khá tốt nhưng dần dần trở nên hay quên..

(3) Thao tác chậm

Do đường truyền thông tin bị chặn lại, các lệnh từ não không thể truyền đến cơ thể tốt và thao tác của cơ thể trở nên chậm chạp.

(4) Không hoạt bát, ít nói

Khi phạm vi gián đoạn thông tin của não được mở rộng, sự hoạt bát của người bệnh cũng suy giảm..

(5) Đột nhiên tức giận, khóc hoặc cười

Bệnh nhân sẽ trở ở trong trạng thái không ổn định, không thể kiểm soát cảm xúc của mình.

Nếu có những triệu chứng như trên, người bệnh cần ngay lập tức tham khảo ý kiến ​​bác sĩ để nhận hướng dẫn điều trị thích hợp.

Bạn đang xem bài viết: “Mối quan hệ giữa hội chứng suy giảm trí nhớ và bệnh tiểu đường” tại Chuyên mục: “Sống cùng bệnh“.

https://kienthuctieuduong.vn/
(Nguồn: Viện nghiên cứu thông tin y tế và sức khoẻ Nhật Bản)